Dünya genelinde metropollerde yaşayan insan sayısı her geçen yıl artarken, bu şehirlerin ulaşım altyapısı da aynı oranda karmaşıklaşıyor. Kalabalık şehirlerin en temel sorunu olan ulaşım; artık sadece bir taşıma hizmeti değil, şehir yaşamının kalitesini belirleyen stratejik bir unsur hâline gelmiştir. Bu nedenle, özellikle büyükşehirlerdeki ulaşım ağının profesyonelleşmesi, entegre bir sisteme bağlanması ve kamu-özel iş birliği modelleriyle güçlendirilmesi artık bir zorunluluk hâline gelmiştir.
1. Raylı Sistem ile Lastik Tekerleklinin Entegrasyonu: Modern Ulaşımın Temeli
Modern şehir içi ulaşım çözümleri, çok modlu entegrasyon ile başarılabilir. Yani metro, tramvay gibi raylı sistemler ile özel halk otobüsleri ve belediye otobüslerinin birlikte ve uyumlu şekilde çalıştığı bir sistem kurulmalıdır. Bu entegrasyon sayesinde:
• Yolcu bekleme süresi azalır,
• Araç verimliliği artar,
• Toplu taşımanın cazibesi yükselir.
Bugün Londra, Berlin, Tokyo gibi metropollerde bu entegrasyon başarıyla sağlanmıştır.
2. Özel Müteşebbislerin Rolü ve Önemi
Ulaşım hizmetinin sadece kamu kaynaklarıyla yürütülmesi, sürdürülebilir değildir. Özel müteşebbisler, hem esnek işletme kabiliyetleri hem de daha düşük maliyetli hizmet üretme becerileriyle, şehir içi taşımacılığın en önemli aktörlerinden biridir. İstanbul gibi 16 milyonu aşkın nüfusa sahip bir şehirde özel halk otobüsçüleri:
• Günde 2 milyonu aşkın yolcu taşımakta,
• 4 bine yakın araçla hizmet sunmakta,
• Yaklaşık 25 bin kişiye doğrudan istihdam sağlamaktadır.
Ancak bu sektör; mevzuat karmaşası, mali sürdürülebilirlik eksikliği ve sistemdeki belirsizlikler nedeniyle sık sık zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır.
3. Dünyadaki Başarılı Özel Ulaşım Modelleri
Küresel ölçekte özel otobüs işletmeciliğini başarıyla yürüten örnekler şunlardır:
Londra: Bilet gelirinin %100’ü devlet tarafından toplanır, özel firmalara kilometre başı ödeme yapılır.
Seul: Gelirin %80’i belediye tarafından karşılanır, geri kalan bilet satışlarından alınır.
Tokyo: Devlet sübvanse eder, ancak hat bazlı lisanslarla özel sektörün geliri korunur.
Paris: Devletin yıllık ulaşım bütçesi 9 milyar €, bilet geliri ile sübvansiyon dengelenir.
4. Devlet Katkıları: Dünyada Biletin Ne Kadarı Devlet Tarafından Ödeniyor?
Metropollerde bilet fiyatları, gerçek maliyetin çok altındadır. Çünkü ulaşım bir sosyal hak olarak kabul edilmekte ve devlet tarafından sübvanse edilmektedir.
• Londra’da: Yolcudan alınan ücret, maliyetin yalnızca %30’unu karşılar.
• Paris’te: Ortalama bilet fiyatı 2.10 € ama gerçek maliyet 5 €’dur.
• Berlin’de: Bir yolcunun belediyeye maliyeti 3.8 € iken, 2.2 €’ya biner.
• Seul’de: Her yıl yaklaşık 1.5 milyar $ ulaşım sübvansiyonu verilir.
Bu örneklerde görüldüğü üzere, devlet desteği olmadan modern toplu taşıma sistemlerinin sürdürülebilir olması mümkün değildir.
5. İstanbul’da Özel Halk Otobüslerinin Gelecek Perspektifi
İstanbul, bugüne dek özel halk otobüsçülüğü sistemini yarı-kamusal bir modelle sürdürmüştür. Ancak artık bu sistemin:
• Müktesep hakların korunması,
• Yatırımcı güvenliğinin sağlanması,
• Gelir modeli ve ödeme sistemlerinin şeffaflaştırılması,
• Gider desteklemelerinin (akaryakıt, bakım, sigorta vb.) sistematik hâle getirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, sabit kilometre ödemeleri yerine hizmet kalitesine göre teşvik, dijital takip ve performans puanlaması, mesleki liyakat ve eğitim zorunluluğu gibi çağdaş uygulamalar da devreye sokulmalıdır.
6. Sonuç: Mutlu Şoför, Mutlu Yolcu, Güvenli Gelecek
İstanbul’daki özel halk otobüsleri artık mutlu olmak istiyor. Sadece geçim derdiyle değil, onurla hizmet eden, kamuya karşı sorumluluğunun bilincinde ve emeklerinin karşılığını alan bir yapı talep ediyor.
Gelecekte İstanbul için öngörülen sistem:
• Özel sektörün kurumsal yapılarla güçlendirildiği,
• Kamu denetiminin akılcı ve hakkaniyetli uygulandığı,
• Yolcu memnuniyetinin öncelediği,
• Ve herkesin hakkını aldığı bir “Yeni Nesil Toplu Ulaşım Modeli” olmalıdır biraz daha geliştirilerek modelin adına dünyada İstanbul demeliyiz..
Facebook Yorum
Yorum Yazın