Sıkıntılar istisnaidir gelir ve geçer. Özellikle alışkanlıkları ve rutinleri değiştiren yeniliklerin, yeni projelerin veya sistemlerin uygulanması safhasında sıkıntıların olabilmesi her zaman mümkündür ve normaldir. Önemli olan bunların doğru tespiti ve doğru şekilde çözümlenmesidir. Yenileşmeye ve değişime olan inanç sürdüğü sürece sıkıntılar sorun oluşturmayacaktır.
Bilindiği üzere, İstanbul Kent içi toplu Taşımacılığı açısından bir dönüm noktası, yaklaşık 1 yıllık bir çalışmanın ve emeğin ürünü olan kısaca ÖTİS olarak tanımlanan Özel Taşımacı İşletme ve Hak Ediş Sistemi, İBB Meclisinin 17.09.2020 tarih ve 906 sayılı kararı ile cari hale gelmiş, 2020 Aralık ayından itibaren de fiilen uygulamasına başlanmıştır. ÖTİS’inbaşta kente olmak üzere idare ve işletmecilere olan total faydası, kapsamında olup zaman içinde hayata geçirilecek olan diğer parçaları tamamlandığında daha iyi anlaşılacaktır.
Uygulama henüz başlamıştır ve test sürecini yaşamaktayız. Ancak uygulama başlangıcının ve test sürecinin pandemi dönemine rastlaması tam anlamıyla talihsizlik olmuştur. Şartlar anormal olunca normal ve doğru sonuçlar alınamaması doğaldır. Dolayısıyla da sisteminin etkisini ve ihtiyaçlarıpandeminin bitmesi ve normal şartlara geçilmesinden sonra görebileceğiz.
ÖTİS’in olağanüstü dönemde uygulamaya koyulması çok tabi olarak beraberinde bazı sıkıntıları da oluşturmuştur. Bil hassa işletme sistemi alt yapısının yetersizliği, yolculuk sayısının ve buna bağlı gelirin düşmesi, hak edişlerin hazırlanması ve ödenmesi sürecinde bir kısım sıkıntılara neden olmuştur. Aslında bu sıkıntıları mevcut geçici şartlarla birlikte değerlendirdiğimizde normal karşılamak ve anlayış göstermek gerekmektedir. Ancak özel işletmecilerin büyük bir bölümünün yeni araç alımı nedeniyle önemli miktarlarda kredi taksitleri bulunmaktadır. Ödemelerdeki gecikmeler esnafı sıkıntıya ve strese sokmuştur. Borcu borçla ödemeye kalktıklarında ise tabi olarak maliyet de yükselmektedir. İdare de bunun farkındadır ve işletmeci hak edişlerinin gününde ödenebilmesi için gerekli düzenlemeyi yapmışlar ise de öngörülemeyen uzun süreli kapanma kaynaklı oluşan sıkıntıyı çözmekte zorlanmışlardır.
Süresi ve etkisi kestirilemeyen olağanüstü durumlar sürprizlere açıktır, herkes için sıkıntı kaynağıdır ve normal şartlara göre yapılan planlamaları alt üst eder. Kısaca evdeki hesabın çarşıya uymadığı bir durumla karşı karşıya kaldık. İnşallah bu durum bir an evvel ortadan kalkar ve bizler de artık yeni sistemin aksayan, eksik olan yanlarını objektif şartlarda tartışır ve bu sistemi geliştirecek düzenlemeleri hep birlikte yaparız.
Bu sistem kent, idare ve işletmeci açısından bugün ve gelecekte ihtiyaç olan önemli bir düzenlemedir. Kent içi toplu ulaşım kentin en önemli elemanıdır. Sanırım bunu tekrar tekrar hatırlamamıza ihtiyaç yoktur. Bu nedenledir ki pandemi sürecinde ve özellikle de kısıtlama olan günlerde önemi bir kez daha görülmüştür. Bu noktadan sonra tartışılması gereken, yeni sistemin garaj, yedek araç, bakım ve araç yenileme yönetimi, şoför yönetimi gibi çok önemli konular olmalıdır.
Bu sistemin en önemli temel amaçlarından birisi de işletme maliyetlerini düşürmek için yapılacak hat ve kapasite düzenlemelerini kapsayan “Esnek İşletmecilik” konusu mutlaka hızlandırılmalı ve cesurca uygulanmalıdır. Aslında talebin düştüğü pandemi süreci bunun için çok iyi bir fırsattı. Otobüs hat ve güzergahları ana taşıma istemleri ile tam entegre olacak şekilde revize edilmelidir. Sistem kurgulanırken bizzat İETT tarafından yapılan hesaplamalarda mevcut hat ağının ana taşıma sistemleriyle entegre edilerek yaklaşık 800 otobüslük kapasite tasarrufu öngörülmüştür. Bana göre bu öngörü asgari olup, optimum bir hat planlamasıyla tasarruf edilen kapasite ile sefer sayısı daha fazla artırılır iken daraç başına KM nin düşmesiyle değişken giderleri de o kadar azaltılacaktır. Gelirin düştüğü dönemlerde tasarruf en hazır kaynaktır.
Yeni sistemin idareye en büyük katkısı işletme giderlerindeki azalma ile olacaktır. İşletme dilinde Muhtar ve Belediye Meclisi Üyesi hatları olarak tabir edilen ve bilhassa İETT otobüsü çalışan çok düşük yolcu performansına sahip hatlar ve seferlerin gözden geçirilmesi, kapasitenin talep yoğunluğuna göre kullanılması (İş günleri dinlenmeli servis sayısını, Cumartesi ve Pazar ise geç başlayan tek şoförlü servis sayısını artırmak) Bayramlar da özel sefer programları yapılması gibi düzenlemelerle birlikte hem personel hem de işletme giderlerinden çok önemli bir tasarruf sağlamak mümkündür. Bu proje hazırlanır iken bütün bu hususlar konuşulmuş ve kapsama alınmıştır.
Hak edişlerin ödenmesindeki kabul edilebilir aksamalar, hak edişlerin hesaplanmasındaki hatalar ve eksiklerkonuşulur iken Özel işletmecilere ödenen hak ediş miktarının ve maliyet hesaplamalarının yüksek olduğu sıkça ifade edilmektedir. Her şeyden önce bu konu daha önce konuşulmuş, müzakere edilmiş ve Sözleşme ile de kabul edilmiştir. Buna rağmen ödenen miktarının azlığını veya çokluğunu tartışmak Hukuken de, etik açıdan da yanlıştır ve sağlıklı bir iletişimi engellerken, ilişkileri de germektedir. Hassas olan bu konuyu her defasında ifade etmek hem çok yanlıştır hem de güven kaybıyla birlikte farkında olmadan sisteme zarar vermektedir. Bu konu proje oluşturma aşamasında çok tartışılmış ve işletmecilerin kayba uğramaması hassasiyetiyle, maliyetler 2019 yılının son 6 aylık ortalama verilerine göre oluşturulmuştur.
ÖZULAŞ A.Ş. nin kayıtlarda mevcut olan ve ? işletme performansına göre (eski sitem) araç başına 2019 yılı son 6 aylık ortalama brüt geliri 70.333,00 TL’dir. Yine o tarihte (0) yaşındaki aracın bireysel satış bedeli 800 bin TL civarında idi. Aradan yaklaşık 1,5 yılda araç fiyatları (12 metre) 1.400.000,00 TL’na, diğer maliyetler ise asgari olarak 5 yükselmiştir.
2019 yılının son 6 aylık ortalamasına göre, sisteme girilir iken ? performansa göre gerçekleşmiş olan eski sistem geliri ile İBB Meclisinden geçen mevcut araç başına normal şartlar için öngörülen (0 performans)yeni sistem geliri arasında farklar vardır. Yeni sistem aylık ortalama geliri eskiye göre Kent merkezinde faaliyette bulunan 3 Şirkete bağlı özel işletmecilerde aynı veya kısmi olarak azalmış iken, kentin doğu ve batı uçlarında hizmet veren ve araç başına günlük KM si fazla olan 2 Şirkete bağlı araçlarda artmıştır. Bu artış tamamen sistemin özüne uygun olarak KM miktarına göre değişken giderlerden kaynaklanan bir artıştır. Bütün bunlar öncesinde konuşulmuş ve mutabakat sağlanmıştır. Sistemin genel etkisi ve muhtemel etkileri yerine sadece reel olmayan hak ediş rakamlarının ve maliyet kalemlerinin hep gündemde tutulması taraflar arasında ilişkilere ve güvene zarar verecektir. Bu önemli bir konu olup herkesin dikkat etmesinde fayda vardır. Herkesin ortak sorumluluğu kentin ve vatandaşın en nitelikli hizmeti almasını sağlamaktır. Bu aslında tarafların temel görevidir.
Yeni sistemle birlikte hedefle doğru orantılı olarak sefer kayıplarında, yolcu şikayetlerinde bariz bir azalma yaşanmaktadır. İyi bir bakım yönetimi ve yedek araç kullanımıyla birlikte (Bu iki konu da Garajlara bağlıdır) sefer kayıplarını minumuma indirmek ve dolayısıyla da işletme verimini daha da artırmak mümkündür. Bu nedenle Garajların yapımına hız verilmelidir. Araç değiştirme ileride mutlaka sorun olacaktır. Kurumsal araç temini ve peşin fiyatına toplu temini sağlayacak araç yenileme yönetimi için mutlaka bir sisteme ihtiyaç vardır. Bu şekilde marka sayısı da azalırken araç kalitesi daha da yükseltilebilecektir.
Ceza ile sorun çözme yanlışlığından da kurtulmamız lazımdır. Amaç düzeltmek ve kurallara uyumu sağlamak ise ceza tek çözüm değildir. Araç üzerinde mobil denetimleri artırarak, uyarmak, doğrusunu göstermek ve eğitmek suretiyle personeli geliştirmek elbette doğrusudur. Kusur bulmak yerine kusuru düzelttirmek yöntemini uygulamalıyız. Aksi halde kişileri kuralların hizmete faydasına inandırmak yerine kurallarla mücadeleye itiyoruz.
Pandemi belasının bir an evvel bitmesi temennisiyle herkese mutlu, sağlıklı ve huzurlu çalışmalar diliyorum.
Facebook Yorum
Yorum Yazın