Halk Ulaşım Dergisi Kasım 2023
Kazancın Olmadığı Yerde Sorunu Sürede Görmek!
KIRMIZI PLAKAN OLSA NE OLUR KAZANMIYORSAN
Halk otobüslerinin öncelikli sorunu siyasete kurban olmak ve kazancın yetersiz kalmasıdır. Kazancın yeterli olduğu ortamda başka hiçbir talep dile dahi gelmez. Ama yaşanan bu sıkıntıları 49 yıl gibi bir taleple çözmeye kalkmak ise sorunu anlamamaktır. Türkiye’de ki halk otobüslerinin öncelikli sorunu tarifedir.
Özellikle son 15 yıl içerisinde tarifeler konusunda tüm şehirlerde benzer bir sıkıntı var. Bu sıkıntı pandemi ve son 2 yılda yaşanan yüksek enflasyon ile daha da hissedildi. İstanbul’da dahi son 10 yılda yıllık düzenli tarife düzenlemesi yapılamadı. Kimi yıllar 30-40 ayı bulan zamsız süreçler yaşadık. Oysa giderlerimiz düzenli artarken tarifenin de bu artışa paralel hesaplanması gerekirdi.
Geçmiş yıllara baktığımızda tam bilet ücretimiz 1 dolar seviyesindeydi. Neden dolar diyenlere en güzel cevap ise maliyet kalemlerimizdir. Çünkü otobüs fiyatları, akaryakıt ve parça maliyetimiz dolar üzerinden şekillenmekte. Bu taşıma sisteminde ki tüm maliyetler dolara endeksli. O sebeple tarifemiz geçmiş yıllarda olduğu gibi dolara endeksli ilerlemelidir. Aksi halde sistem aksıyor. Son yıllara baktığımızda tüm şehirlerde otobüs yaş ortalaması yükselmiştir. Filolara buna belediyelerde dahil olarak söylüyorum eskiyor. Sürecin böyle devam etmesi halinde özellikle özel taşımacıların yeni yatırım yaparak araçlarını yenilemesi imkansızdır.
Tarife ve Siyaset Ayrışmalı
Toplu taşıma bir kamu hizmetidir. Bunu siyasi bir malzeme haline getirmek uzun vadede herkese zarar verecektir. Uzunca zamandır hem merkezi hem de yerel yönetimler bu hizmet kolundan oy devşirdi. Sanıldı ki ucuz ve bedava taşımacılık oy kazandıracak. Oysa bu yöneliş ile kaza oranları ve iş kayıpları arttı. Kalite ve konfor yerini sıkış tepiş taşımacılığa bıraktı. Şuan bu durum tüm şehirlerde yaşanıyor.
Tam bilet ücreti dahi yetersiz derken biz, tam bilet kullanımı da düştü. Şuan %30’lara kadar inmiş durumda. Usulsüz kart kullanımı ile artan bedava yolculuk oranı ve aylık abonman artışı yolcu başına ücreti çok komik oranlara indiriyor. Bu durum toplu taşımaya olan akışı da sekteye uğratmakta. Bakımsız ve eski araçlar trafikte ki araç sayısının artışına da sebep oluyor. Sadece “ucuz” diye toplu taşımaya talep olmaz. İnsanların konforlu ve güvenli seyahati sağlanamaz ise toplu taşıma araçlarına insanlar sadece zorunlu hallerinde biniş sağlar. Oysa amaç şehirde ki tüm bireylere ulaşmak olmalıdır.
Toplu taşıma araçlarının yetersiz kalması sebebi ile trafikte hususi ve şirket araçlarının artışını herkes fark etmiştir. Oysa kalite ve konfor sağlansa servis araçlarına dahi gerek duyulmaz, trafikte önemli bir rahatlama sağlanır. Belli kesimlere sağlanan bu imtiyazlar birçoğunu da mağdur etmekte.
Süreye Bağlamak Kaliteyi Düşürür
TÖHOB’un yönetim kurulundayım ancak bu eleştirmeyeceğim anlamına gelmez. TÖHOB bir yasal düzenleme ile halk otobüslerini 49 yıla bağlayacağını duyurdu. Oysa biz buna karşıyız. Sürenin olduğu yerde kalite beklenemez. Biz bu işi öyle sahiplenmişiz ki kazanmasak bile arsa satmış otobüs yenilemişiz. Oysa bu bir süreye bağlandığı an kalite biter. Keza zaten sektöre yatırımcı bulunmaz. Kim süreli bir işe girmek ister ki.
Zamanında süreli ihaleler yapılmış birçok şehirde ve yatırımcısı da bunu bilerek ihalelere katılmış. Bugün onlara bir imtiyaz sağlanması için benim süresiz çalışma hakkım elimden alınamaz. Zaten bunu bilerek girmişler sektöre ama bugün 49 yıl talebindeler. Sorun değil devlet veriyorsa versin. Ancak bu hakkı onlar alsın diye biz neden hakkımızdan feragat ediyoruz? Kim bizim için bu fedakarlığı yapardı?
Biz Bugünlere Kolay Gelmedik, Kimseye Hakkımızı Yedirmeyiz
Belediyenin dahi otobüs alamadığı dönemlerde biz bu sektöre inandık ve yatırım yaptık. Dar bölge sisteminin olmadığı o yıllarda İstanbul’un sokaklarında kaybolurduk. Kuş uçmaz caddeleri canlandırdık ve bugünlere ulaştık. Yıllarca hep verdik ve bugün bir değere ulaştık. Yıllar içerisinde çok büyük emekler harcandı ve bugün o emeklerin karşılığını görüyoruz. Bugün ücretsizlerle ilgili sorun yaşayan iller yapacağı eyleme destek vermediğimiz için dahi eleştirmeye kalktılar. Oysa biz bilgi ve birikimlerimizle zaten fazlası ile destek sunduk. Bugün İstanbul veya başka illerde ücretsiz sorunu yoksa ve diğerlerinde varsa bunun müsebbibi biz değiliz. Biz esnafımız için çalıştık ve bazı haklar aldık. Bu çalışmalarımızı tüm şehirlerle de paylaştık.
Kimse bizim geçmişten gelen haklarımıza göz dikerek kendine uzatılmış bir ömür planlamasın. Yok öyle yağma! Sorun süre değil zaten. Sorun para kazanamamak. Değil süre kırmızı plaka verilse ne olacak? Birçok şehirde halk otobüsleri icralık batmış, çalışmak için yakıt parası bulamıyor.
Akaryakıt ve Ücretsiz Taşımaya Çözüm Bulunmalı
Ulaşım sektörünün en öncelikli iki sorunu akaryakıt zamları ve ücretsiz taşımacılık. Sadece ücretsiz taşımacılık da değil, aynı zamanda tarife sorunu. 2021’e kadar 6-7 TL dolaylarında olan akaryakıtın bir anda 40 TL’ye dayanması tüm sorunları hissedilmesine sebep oldu. %600 gibi bir maliyet artışını sektör telafi edemedi. Çünkü bu sektörün en büyük gider kalemi hep akaryakıt olmuştur.
Buna karşılık şehirlerin UKOME’leri tarifeler konusunda çok yetersiz kararlar aldılar. Geçmişte olduğu gibi yine siyasete alet oldu tarife ücretleri. Oysa görünen bir gider var ve buna karşılık hizmet bedeli olmalı. Mazot 40 TL olunca siyasi tepkiden korkulmuyor ama biletin zammı toplumsal tepki doğurur korkusu var. Oysa hiçbir alakası yok. Siyasi hedefleri uğruna bu sektör kalitesizliğe sürükleniyor. Otobüs üretici firmaları dahi bizi çoktan unutmuş ve yurtdışı satışlara odaklanmış durumda.
Bir yasal düzenleme lazımda asıl bu konuda çalışma yapılmalı. Bu sektörün kaliteli, güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde ayakta kalması için işletme giderlerinin güvence altına alınması gerekir. Bu sağlandıktan sonra kamu istediği kadar ücretsiz kart veya indirim sağlasın, o başka konu. Aksi halde toplu taşıma bir gün gerçekten duracak. Ve şunu kimse unutmasın çalışmayan her bir halk otobüsü yerine çalışacak belediye aracı tam 2 katı maliyet demek. Halk otobüsleri varlığı ile belediyelere büyük bir kar sağlamaktadır.
Facebook Yorum
Yorum Yazın